Pankreas Kisti Tedavisi Nedir? Nasıl Yapılır, Sonrası Süreç

Pankreas kistlerinin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmemekle birlikte görüntüleme cihazlarının gelişimiyle tespit edilme sıklığı artmıştır. Ancak, pankreas kistlerinin birçok çeşidi bulunmaktadır. Ayrıca bazı kistlerin zamanla kötü huylu tümöre dönüşme riski de vardır. Bu nedenle, pankreas kistlerinin erken teşhisi ve zamanında müdahale edilmesi büyük önem taşır.

Bu kistlerin pankreas kanserine yol açmaması ve çevre organlara yayılmaması için ameliyatla alınmaları gerekmektedir. Sonuç olarak, pankreas kistleri dikkatle izlenmeli ve gerekli durumlarda cerrahi müdahalelerle tedavi edilmelidir.

Doç. Dr. İsmail SERTGenel cerrahi alanında uzmanlık yaptığım dönemde organ nakli ve kanser tedavileri üzerine yoğunlaştım. Bu konu özelinde İsviçre’de 6 ay eğitim aldım ve uzmanlığımı tamamladıktan sonra da karaciğer, pankreas ve safra yolu cerrahisi ile karaciğer, böbrek nakli alanında eğitim almaya ve mesleki yetkinliklerimi geliştirmeye devam ettim. Hem ülkemizde hem yurtdışında hizmet verdim ve şu anda kendi özel kliniğimde hizmet veriyorum.

Hakkımda Akademik

Pankreas Kisti Nedir?

Pankreas kistleri, pankreas organında yer alan ve içi sıvı dolu keseciklerdir. Vücudun pek çok farklı yerinde oluşabilen kistler, pankreasın işlevini etkileyebilir. Gelişmiş görüntüleme teknikleri sayesinde pankreas kistleri daha sık tespit edilmektedir. Her 100 bin kişiden beşinde görülen pankreas kistlerinin çoğu iyi huyludur ve kansere dönüşmez. Bununla birlikte, bazı kistler düzenli kontrollerle izlenirken, kansere dönüşme riski taşıyan kistlerde cerrahi müdahaleler gerekebilir. Kistlerin doğru bir şekilde tanımlanması ve takibi önemlidir. Pankreas kistlerinin doğru yönetimi için şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:

• Kistin boyutu ve büyüme hızı
• Kistin yapısı ve içeriği
• Hastanın genel sağlık durumu
• Kistin kötü huylu olma riski

Bu faktörlerin değerlendirilmesi, hastanın sağlığı açısından kritik öneme sahiptir.

Pankreas Kistlerinin Türleri

Pankreas kistleri dört ana grupta incelenir ve her birinin farklı özellikleri bulunmaktadır. Kistin türü, vücutta yaratacağı etkiler ve tedavi yöntemleri açısından belirleyici rol oynar.

• Seröz Kistik Tümörler: Pankreas kistlerinin %30’unu oluşturan bu tür, genellikle 2 cm’den küçük ve çok sayıda kistten oluşur. Çoğunlukla pankreasın baş kısmında görülür. Seröz kistik tümörler daha çok kadınlarda ve 60 yaş üstü bireylerde ortaya çıkar. Kansere dönüşme ihtimali düşük olduğundan genellikle ameliyatla alınmaları gerekmez.
• Müsinöz Kistik Tümörler: Bu kist türü, çoğunlukla kadınlarda (%95) ve 50 yaş üstü bireylerde görülür. Pankreas tümörlerinin neredeyse yarısını oluşturur ve genellikle pankreasın gövde ve kuyruk bölgelerine yerleşir. Boyutları 5-25 cm arasında değişir. Kansere dönüşme riski yüksek olduğu için genellikle cerrahi müdahale gerektirir.
• İntraduktal Papiller Müsinöz Tümörler (İPMN): Bu tümör türü, neoplastik müsinöz hücrelerden oluşur ve pankreas kanalı içerisine sümüksü bir sıvı salgılar. Pankreas kanalları genişler ve kistler oluşabilir. İPMN, ana kanal ve yan dal olarak ikiye ayrılır. Yan dal kistlerinde tedavi, kistin çapına ve hastanın şikayetlerine göre değişir. Ana kanal kistlerinin kansere dönüşme ihtimali daha yüksektir ve çoğunlukla ameliyat gerektirir.
• Solid Pseudopapiller Kistik Tümörler: Daha çok genç kadınlarda görülen bu kist türü, pankreasın kuyruğunda sıkça rastlanır. Radyolojik görüntüsü diğer kistlerden farklıdır. İyi huylu veya kötü huylu olabilirler. Tetkikler sonucunda ameliyatla alınmaları gerekebilir. Nadir de olsa diğer organlara metastaz yapma ihtimali vardır.

Pankreas Kistlerinin Belirtileri

Pankreas kistleri genellikle belirti vermez ve hastada herhangi bir şikâyete yol açmaz. Bu kistler, çoğunlukla rutin sağlık kontrollerinde tesadüfen tespit edilir. Ancak, belirli bir boyuta ulaştıklarında şiddetli karın ağrısına sebep olabilirler. Mideye baskı yapan kistler şu belirtilere yol açabilir:

• Kilo kaybı
• Erken doyma hissi

Onikiparmak bağırsağına baskı yapan kistler ise şu belirtilerle kendini gösterebilir:

• Tıkanıklık hissi
• Kusma

Pankreas kanalında büyüyen kistler pankreas iltihaplanmasına neden olabilir. Ayrıca safra kanalında görülen kistler de sarılığa yol açabilir. Bu nedenle pankreas kistlerinin belirtileri dikkatlice izlenmeli ve belirtiler ortaya çıktığında derhal bir uzmana başvurulmalıdır. Böylece olası komplikasyonların önüne geçmek için zamanında müdahale edilebilir.

Pankreas Kistlerinin Teşhisi

Pankreas kistleri, genellikle rutin kontroller sırasında veya hastanın belirli şikayetleri üzerine ultrasonografi (US) ile tespit edilebilir. Ancak, bağırsak gazı ve pankreasın bazı kısımlarının görüntülenmesinin zor olması nedeniyle US her zaman tercih edilen bir yöntem değildir. Bunun yerine, multidedektör bilgisayarlı tomografi (BT) sıkça kullanılır. BT, kistin tespit edilmesi ve karakterinin anlaşılması açısından oldukça etkilidir. BT’nin yanı sıra, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve manyetik rezonans kolanjiopankreatografi (MRKP) de pankreas kistlerinin teşhisinde önemli rol oynar. MRG, 1 cm’den küçük kistlerin bile tespit edilmesine olanak sağlar.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan bir diğer tanı yöntemi de endoskopik ultrasonografi (EUS) yöntemidir. EUS, pankreasın daha yakından ve detaylı görüntülenmesine imkan tanır. Ayrıca, bu yöntemle kistin iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığı tespit edilebilir. İnce uçlu iğnelerle kistin içinden örnek alınarak patolojiye gönderilir ve kistin türü belirlenir.

Pankreas kistlerinin teşhisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Tıbbi geçmiş: Önceki karın yaralanmaları veya pankreatit, kistin psödokist olabileceğini düşündürebilir.
• BT taraması: Kistin boyutu ve yapısı hakkında detaylı bilgi sağlar.
• MRG taraması: Kistin detaylarını ve kanser riski taşıyan bileşenlerini vurgular.
• EUS: Kistin ayrıntılı görüntüsünü sunar ve laboratuvar analizleri için sıvı örnekleri alınmasını sağlar.

Pankreas kistleri, geçmişe kıyasla daha sık teşhis edilmektedir. Gelişmiş görüntüleme teknolojileri sayesinde bu kistler daha kolay tespit edilebilir hale gelmiştir. Bu yöntemler, kistlerin malign olup olmadığını belirlemekte ve tedavi planlamasında kritik rol oynar.

Pankreas Kistlerinin Takibi ve Tedavi Süreci

Pankreas kisti teşhisi konduğunda, hastanın yaşı, cinsiyeti ve risk faktörleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca hastanın pankreas öyküsü ve kiste eşlik eden hastalıklar göz önünde bulundurulmalıdır.

• Görüntüleme Yöntemleri: Kistin yeri, türü ve iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığı farklı görüntüleme cihazları ile belirlenebilir.
• Kist Tipine Göre Müdahale: Malign veya solid pseudopapiller kistlerde duvar kalınlığı ve çevresindeki lenf bezleri incelenmeli, gerekirse cerrahi müdahale yapılmalıdır.
• Yüksek Riskli Kistler: Müsinöz kistler gibi kansere dönüşme riski yüksek kistlerin ameliyatla alınması gerekmektedir.
• Yalancı Pankreas Kistleri: Bu kistler safra kanalı veya mide çıkışında tıkanıklığa neden oluyorsa ameliyatla tedavi edilmelidir.
• Seröz Kistler: Kistin çapı 2 cm’nin altındaysa EUS yöntemi ile tarama yapılmalı ve her 6 ayda bir kontrol edilmelidir.

Erken teşhis ve düzenli takip, pankreas kistlerinin yönetiminde büyük önem taşır.

Pankreas kistlerinin nedenleri nelerdir?

Pankreas kistlerinin nedenleri iki ana grupta incelenir. Yalancı kistler, inflamatuar kistler olarak bilinir ve genellikle pankreatitten kaynaklanır. Pankreatitin başlıca nedenleri arasında alkolizm, safra kesesi taşları, travma ve cerrahi müdahaleler yer alır. Bu kistlerin içinde sıvı, ölü pankreas dokusu, iltihap hücreleri ve sindirim enzimleri bulunabilir. Gerçek kistler ise inflamatuar olmayan kistlerdir ve üç ana grupta incelenir:

• Seröz kist adenomları: Genellikle iyi huylu olup, orta yaşlı kadınlarda görülür.
• Müsinöz kist adenomları: Yüzde otuz oranında kanser içerebilir ve kansere dönüşebilir.
• İntraduktal papiller müsinöz neoplazm (IPMN): Yüksek oranda kansere dönüşme riski taşır ve genellikle pankreas başında bulunur.

S.S.S

Pankreas da kist olursa ne olur?

Pankreasında kist oluşması durumunda bir kişi genellikle herhangi bir belirti hissetmeyebilir. Ancak belirtiler ortaya çıkarsa karın ağrısı mide bulantısı ve kusma gibi şikayetler görülebilir. Ayrıca kilo kaybı ve yemeklerden erken doyma hissi de yaşanabilir. Pankreas kistleri iyi huylu veya kötü huylu olabilir. İyi huylu kistler genellikle zararsızdır ve düzenli kontrollerle izlenir. Ancak bazı kistler kansere dönüşme riski taşıdığı için dikkatli takip edilir. Eğer kist büyüyüp çevre organlara baskı yaparsa cerrahi müdahale gerekebilir. Bu nedenle pankreas kistlerinin doğru tanımlanması ve izlenmesi hastanın sağlığı için büyük önem taşır.

Pankreastaki kist nasıl temizlenir?

Pankreastaki kistin temizlenme yöntemi kistin özelliklerine göre değişir. Küçük ve iyi huylu kistler genellikle endoskopik ultrasonografi yardımıyla boşaltılır. Bu işlem sırasında endoskop cihazı küçük bir kamera ve ışık kaynağı içeren bir tüp ağız yoluyla mideye ve oradan pankreasa ulaştırılır. Endoskopun ucu ultrason dalgaları yayar ve kistin net bir görüntüsünü sağlar. Sonra ince bir iğne endoskop aracılığıyla kiste yönlendirilir ve kistin içeriği dikkatlice çekilir. Bu yöntem kist içeriğinin alınması ve kistin küçültülmesi amacıyla uygulanır. Ayrıca kist içeriğinin laboratuvarda analiz edilmesi kistin doğasının daha iyi anlaşılmasını sağlar.

Pankreasta kitle tehlikeli mi?

Pankreasta tespit edilen kitleler iyi huylu veya kötü huylu olabilir. İyi huylu kitleler genellikle ciddi sağlık sorunlarına yol açmaz ve cerrahi müdahale ile çıkarılabilir. Ancak kötü huylu kitleler yani pankreas kanseri ciddi ve yaşamı tehdit edici olabilir. Pankreas kanseri genellikle belirgin belirtiler göstermeden ilerler. Bu yüzden erken teşhis büyük önem taşır. Her kitle durumunda mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır. Uzman değerlendirme sonrası doğru tedavi yöntemi belirlenebilir.

Pankreas kist ameliyatı kaç saat sürer?

Pankreas kist ameliyatının süresi genellikle üç ila altı saat arasında değişir. Bu zaman aralığı ameliyatın karmaşıklığına göre artabilir ya da azalabilir. Özellikle Whipple prosedürü gibi karmaşık müdahaleler daha uzun zaman alabilir. Ayrıca cerrahın deneyimi sürenin uzayıp kısalmasında etkili olur. Dolayısıyla her bir vakanın özelliğine göre ameliyat süresi farklılık gösterecektir.

Pankreasta kitle iyi huylu olur mu?

Evet pankreasta kitle iyi huylu olabilir. İyi huylu pankreas kitleleri kanserli olmayan büyümelerdir. Bu tür kitleler yakın dokulara yayılmaz ve vücutta başka bölgelere sıçramaz. Özellikle pankreas kistleri ve bazı nöroendokrin tümörler gibi çeşitler iyi huylu kabul edilir. Çoğunlukla bu kitleler kansere dönüşmez. Ancak büyüklükleri ve yerleşim yerleri gibi faktörlere bağlı olarak bazen tıbbi değerlendirme gerektirebilirler. Tedavi yöntemleri durumun ciddiyetine göre değişiklik gösterir ve kitlelerin gözlemlenmesi drenaj veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilmesi mümkündür. İyi huylu pankreas kitlelerinin görülme sıklığı malign kitlelere kıyasla daha düşüktür.

Pankreas kistleri nasıl teşhis edilir?

Pankreas kistleri genellikle karın bölgesindeki diğer hastalıkları araştırmak amacıyla yapılan görüntülemeler sırasında tesadüfen tespit edilir ve bu kistlerin prevalansı, asemptomatik bireylerde %2.4 ile %13.5 arasında değişir, bu oran yaşla birlikte artar. 70 yaş üzeri hastalarda abdominal MR taramalarında pankreas kistleri %40’a kadar rastlanabilir. Bu kistlerin çoğu iyi huyludur, ancak sadece %0.8’i 2 cm’yi aşan boyutlara ulaşır. Bununla birlikte, intraduktal papillomüzinöz neoplazmalar (IPMN’ler) gibi bazı kistler malign transformasyon riski taşır. Görüntüleme sırasında kistlerin malignite taşıma olasılığı yaklaşık %0.25 olup, yıllık invaziv kanser dönüşüm oranı %0.24’tür.

Kistlerin tedavisinde cerrahi yöntemler nelerdir?

Pankreas kistlerinin tedavisinde cerrahi yöntemler, kistin pankreasın başında yer alması durumunda Whipple işlemi (pankreatikoduedenektomi), pankreasın gövde veya kuyruğunda yer alıyorsa distal pankreatektomi ve tüm pankreasın etkilenmesi durumunda total pankreatektomi gibi yöntemler içerir. Minimal invaziv teknikler, laparoskopik ve robotik cerrahi gibi yöntemler de iyileşme süresini ve komplikasyonları azaltmak için kullanılır. Hangi cerrahi prosedürün seçileceği, kistin tipi, büyüklüğü, yeri ve kanserleşme potansiyeline göre belirlenir.

Ameliyatsız pankreas kisti tedavisi mümkün mü?

Evet, birçok pankreas kisti cerrahi müdahale olmadan yönetilebilir. Benign kistler, örneğin psevdo kistler ve seröz kistadenomlar, semptomlara yol açmadıkça veya büyümedikçe genellikle sadece izlenir. İzleme, kistin boyutundaki veya özelliklerindeki değişiklikleri takip etmek için düzenli görüntüleme tetkikleri yapılmasını içerir. Semptomatik psevdo kistler için, endoskopik ultrason rehberliğinde drenaj gibi cerrahi olmayan yöntemler etkili olabilir. Ancak malignite riski taşıyan veya yüksek riskli özelliklere sahip kistler cerrahi olarak çıkarılabilir. Yönetim kararları, kistin türüne, boyutuna, semptomlara ve hastanın genel sağlığına göre bireyselleştirilmelidir.

Pankreas kistleri kansere dönüşebilir mi?

Pankreas kistleri genellikle zararsızdır, ancak bazı türleri, özellikle mukinöz kistik neoplazmalar ve intraduktal papiller mukinöz neoplazmalar (IPMN’ler), kanserleşme riski taşır. Asimptomatik pankreas kistlerinin kanserleşme riski yıllık olarak %0.47 civarındadır ve bu oran 7 yıllık bir dönemde belirlenmiştir. Pankreas kistinin kanserleşme olasılığını artıran faktörler arasında kistin büyüklüğü, zamanla büyümesi ve ana pankreas kanalına zarar vermesi gibi yüksek risk özellikleri bulunur. Ancak küçük ve asimptomatik kistlerin kansere dönüşme oranı düşük olup, yapılan bazı çalışmalarda yıllık hasta başına 1.000’de 0.9 vaka oranı görülmektedir.

Tedavi sonrası kistlerin tekrar oluşma riski var mıdır?

Pankreas kisti tedavisinden sonra nüks riski, kistin türüne ve tedavi yöntemine bağlı olarak değişir. Intraduktal papilleri mukinöz neoplazmalar (IPMN) için nüks oranları %11 ile %20 arasında değişirken, malign vakalarda bu oran daha yüksek olabilir. Invaziv olmayan IPMN’lerde ise ortalama nüks oranı %8.8’dir. Nüks riskini artıran faktörler arasında ailede pankreas kanseri öyküsü, preoperatif semptomlar, pankreasın gövde ve kuyruk kısmında yer alan kistler, ana pankreatik kanal genişlemesinin 10 mm veya daha fazla olması, çok odaklı lezyonlar ve histolojide yüksek dereceli displazi veya invaziv kanser yer alır. Postoperatif izleme, nüks riski ve operasyon sonrası komplikasyonlar nedeniyle büyük önem taşır.

Doç. Dr. İsmail Sert

Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.