De Gamma-Glutamyl Transferase, kortweg GGT-test genoemd, bepaalt de hoeveelheid GGT-enzym in het bloed. Dit enzym komt vooral in de lever voor. Het doel van de test is om diverse lever- en galwegziekten op te sporen. Vooral hoge GGT-waarden kunnen wijzen op leverschade en galwegobstructie. Dergelijke situaties worden vaak geassocieerd met ernstige gezondheidsproblemen. Bovendien kunnen hartfalen of bepaalde medicijnen ook de GGT-waarden verhogen. Lage waarden vormen over het algemeen geen reden tot zorg en duiden op een gezonde lever. Deze test wordt meestal samen met andere leverfunctietests beoordeeld.
Wat veroorzaakt hoge GGT-waarden?
Factoren die leiden tot hoge GGT-waarden worden geassocieerd met diverse gezondheidscondities. Allereerst spelen leveraandoeningen een belangrijke rol bij het verhogen van de GGT-waarden. Tot deze ziekten behoren hepatitis, cirrose en leverkanker. Vooral een obstructie van de galwegen veroorzaakt een significante verhoging van de enzymwaarden. Daarnaast kunnen de GGT-waarden parallel aan de alkalische fosfatase in de lever stijgen. Chronisch alcoholgebruik stimuleert eveneens de productie van GGT in de lever en leidt tot verhoogde waarden, terwijl sociaal drinken meestal geen grote verhoging veroorzaakt.
Onderstaande voorwaarden kunnen eveneens leiden tot hoge GGT-waarden:
- Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD): Geassocieerd met obesitas en metabool syndroom.
- Medicijngebruik: Vooral anticonvulsiva, barbituraten en cardiovasculaire medicijnen kunnen de GGT-waarden aanzienlijk verhogen.
- Pankreasziekten: Aandoeningen zoals pancreatitis kunnen matige verhogingen veroorzaken.
- Andere aandoeningen: Myocardinfarct, COPD, nierinsufficiëntie, diabetes en hyperthyreoïdie kunnen ook leiden tot een stijging van de GGT-waarden.
- Obesitas en metabool syndroom: Deze condities kunnen, door een vette lever of andere metabole stoornissen, leiden tot hogere GGT-waarden.
Hoe wordt de GGT-bloedtest uitgevoerd?
De GGT-bloedtest is een belangrijke diagnostische test voor lever- en galwegziekten. Voor de test dienen patiënten enkele voorbereidingen te treffen. Patiënten moeten minstens acht uur vasten voor de test. Dit vasten elimineert de invloed van voeding op de GGT-waarden en verhoogt de betrouwbaarheid van de resultaten. Bovendien moet alcoholconsumptie, die de GGT-waarden tijdelijk kan verhogen, minimaal 24 uur voor de test worden vermeden.
Voorbereidingsstappen:
- Minstens 8 uur vasten
- 24 uur voor de test geen alcohol drinken
Tijdens het bloedafnameproces zit de patiënt doorgaans rechtop en wordt de ader in de arm door een zorgverlener gecontroleerd. Het te prikgebied wordt gereinigd met een antiseptische oplossing om het risico op infecties te verminderen. Vervolgens wordt een steriele naald in de ader ingebracht en wordt de benodigde hoeveelheid bloed in een speciale buis verzameld. Tijdens deze procedure kan de patiënt een lichte ongemak ervaren.
Bloedafname-stappen:
- Bloedafname in zittende positie
- Reiniging met antisepticum
- Bloedafname met een steriele naald
Nadat de naald is verwijderd, wordt er druk uitgeoefend op de prikplek om bloedingen te voorkomen. De verzamelde bloedmonster wordt vervolgens naar een laboratorium gestuurd voor een gedetailleerde analyse. Daar wordt de activiteit van het GGT-enzym gemeten. De testresultaten zijn meestal binnen één tot twee dagen beschikbaar.
Kunnen medicijnen de GGT-waarden beïnvloeden?
De niveaus van Gamma-Glutamyl Transferase (GGT) kunnen worden beïnvloed door diverse medicijnen, wat de effecten van deze geneesmiddelen op de lever weerspiegelt. Vooral anti-epileptica kunnen de leverenzymen activeren, waardoor de GGT-waarden stijgen. Tot deze medicijnen behoren onder andere:
- Fenytoïne
- Fenobarbital
- Carbamazepine
Deze medicijnen worden in de lever gemetaboliseerd en kunnen een indicatie zijn dat de lever onder stress staat. Bovendien kunnen medicijnen ter ondersteuning van gewichtsverlies, die leiden tot verbeteringen in de metabolische status en een afname van levervet, resulteren in lagere GGT-waarden. Een bekend voorbeeld in deze categorie is het medicijn liraglutide. Ook schildklierhormonen hebben invloed op de GGT-waarden. Vooral bij hyperthyreoïdie kunnen hoge schildklierhormoonspiegels de GGT-waarden verhogen, vanwege hun effecten op de levermetabolisme.
Andere medicijnen en sommige supplementen kunnen eveneens de GGT-waarden veranderen. Bijvoorbeeld, langdurig alcoholgebruik verhoogt de GGT-waarden, terwijl sommige antipsychotica en hoge doses vitaminen vergelijkbare effecten kunnen hebben. Dergelijke veranderingen worden doorgaans geassocieerd met de oxidatieve stress of directe schade die door de medicijnen of stoffen in de lever wordt veroorzaakt.
Hoe beïnvloedt alcohol de GGT-waarden?
Alcoholconsumptie heeft een duidelijk effect op de GGT-waarden. GGT is een cruciaal enzym in het glutathionmetabolisme, een belangrijk antioxidantmechanisme in het lichaam, en alcohol verhoogt de activiteit van dit enzym, waardoor de GGT-waarden in het bloed stijgen. Chronisch alcoholgebruik beïnvloedt de metabolische processen in de lever en stimuleert de productie van GGT. De volgende punten geven een toelichting op de effecten van alcohol op GGT:
- Leverschade en ontsteking: Schade aan de lever door alcoholmetabolisme verhoogt de productie van GGT. Stress en schade aan levercellen leiden tot de afgifte van GGT in de bloedbaan.
- Oxidatieve stress: Alcohol veroorzaakt oxidatieve stress in de lever, wat de stijging van GGT bevordert. Alcohol put de glutathionreserves uit, wat de lever aanzet tot het produceren van meer GGT.
- Inductie van GGT-synthese: Alcohol verhoogt de synthese van GGT in de lever, wat samenhangt met de reactie van de lever op detoxificatie- en herstelprocessen.
De relatie tussen alcoholconsumptie en GGT-waarden wordt klinisch beoordeeld om chronisch alcoholgebruik en alcoholgerelateerde leverschade vast te stellen. Dit toont aan dat hoge GGT-waarden vooral bij mensen die regelmatig alcohol consumeren, in ogenschouw genomen moeten worden.
Wat zijn de symptomen van hoge GGT?
Hoge GGT-waarden kunnen wijzen op verschillende gezondheidsproblemen. Deze symptomen kunnen verschillende systemen in het lichaam beïnvloeden en omvatten onder andere:
Lever- en Galwegsysteem:
- Vergeling van huid en ogen
- Jeuk
- Donkergekleurde urine
- Lichtgekleurde ontlasting
- Buikpijn in de rechterbovenbuik
Deze symptomen kunnen wijzen op galwegobstructie of leverschade, waarbij vooral hoge GGT-waarden worden waargenomen bij leverbeschadiging.
Cardiovasculaire Problemen:
- Pijn op de borst
- Kortademigheid
- Risico op hartfalen of beroerte
Hoge GGT-waarden zijn sterk verbonden met cardiovasculaire aandoeningen. Ze kunnen de vorming van arteriële plaques stimuleren en leiden tot arteriosclerose, wat het risico op een hartaanval of beroerte verhoogt.
Metabool Syndroom en Diabetes:
- Obesitas
- Hoge bloeddruk
- Verhoogde bloedsuikerspiegels
- Abnormale cholesterolwaarden
Deze symptomen zijn gerelateerd aan het metabool syndroom en kunnen het risico op de ontwikkeling van type 2 diabetes verhogen.
Systeembrede Ontsteking:
- Chronische vermoeidheid
- Algemene zwakte
- Chronische ontstekingsprocessen
Hoge GGT-waarden worden geassocieerd met systemische ontsteking en kunnen de symptomen van diverse chronische ziekten verergeren.
Nierziekte:
- Vermoeidheid
- Veranderingen in het urineloop patroon
- Zwelling van de onderste extremiteiten
Deze kunnen wijzen op de beginnende stadia van chronische nierziekten.
Neurologische en Cognitieve Stoornissen:
- Geheugenverlies
- Verwardheid
- Concentratieproblemen
Hoge GGT-waarden kunnen het risico op neurologische en cognitieve problemen verhogen. Deze symptomen illustreren de diverse effecten van verhoogde GGT-waarden op verschillende systemen in het lichaam.
