Geelzucht ontstaat door een ophoping van bilirubine in de bloedsomloop, wat leidt tot geelverkleuring van de huid en het oogwit. Hoewel het vaak wordt beschouwd als een ziekte, wordt het medisch gezien als een symptoom beschouwd. Bovendien kan een breed scala aan orgaanaandoeningen leiden tot deze aandoening. Ten eerste kan dit symptoom worden veroorzaakt door problemen met organen zoals de lever, galwegen of alvleesklier. Ten tweede zijn er veel verschillende symptomen van geelzucht, die variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De diagnose van geelzucht wordt echter meestal gesteld door zichtbare verkleuring van de huid en ogen.
Wat is geelzucht?
Geelzucht wordt gedefinieerd als een geelachtige verkleuring van de huid en ogen als gevolg van een toename van bilirubine in het bloed. Bilirubine ontstaat door de afbraak van het hemoglobinemolecuul en wordt door de lever verwerkt en via de galwegen uitgescheiden. Als dit proces echter wordt verstoord, hoopt bilirubine zich op en ontstaat er geelzucht.
De oorzaken van geelzucht zijn:
- Leverziekten: Ziekten zoals hepatitis en cirrose kunnen de verwerking van bilirubine belemmeren.
- Galwegobstructies: Stenen of tumoren in de galwegen kunnen de uitscheiding van bilirubine bemoeilijken.
- Bloedziekten: Aandoeningen zoals bloedarmoede kunnen de afbraak van rode bloedcellen versnellen.
Geelzucht kan voorkomen bij zowel volwassenen als pasgeborenen. Bij pasgeborenen komt deze aandoening vaak voor en verdwijnt meestal vanzelf, terwijl geelzucht bij volwassenen kan wijzen op een ernstige onderliggende aandoening. De behandeling bestaat uit het vaststellen van de oorzaak van de geelzucht en het ontwikkelen van een geschikt behandelplan. Daarom is het belangrijk om medische hulp in te roepen bij tekenen van geelzucht.
Oorzaken van geelzucht
Er zijn veel verschillende oorzaken voor deze aandoening, die elk kunnen wijzen op een andere gezondheidsproblemen. Ten eerste is het onvermogen van de lever om zijn functie uit te voeren een van de belangrijkste oorzaken van geelzucht. Wanneer de lever moeite heeft met het verwerken van bilirubine, dat ontstaat door de afbraak van rode bloedcellen, hoopt bilirubine zich op in het lichaam en ontstaat er geelzucht.
Een andere belangrijke oorzaak is de obstructie van de galwegen. Galstenen, tumoren in de galwegen of infecties kunnen de galstroom blokkeren en leiden tot een ophoping van bilirubine. Ook alvleeskliertumoren kunnen de galstroom blokkeren en geelzucht veroorzaken. Hemolytische anemieën, die leiden tot een snellere afbraak van rode bloedcellen, kunnen de productie van bilirubine verhogen.
Daarnaast kan ook het fysiologische aanpassingsproces bij pasgeborenen leiden tot geelzucht. De lever van pasgeborenen kan bilirubine niet volledig verwerken, wat kan leiden tot tijdelijke geelzucht. Infecties, met name hepatitisvirussen, kunnen de leverfunctie verstoren en geelzucht veroorzaken.
Veelvoorkomende oorzaken van geelzucht zijn:
- Leverziekten (hepatitis, cirrose, levertumoren)
- Galwegobstructies (galstenen, tumoren)
- Hemolytische anemieën
- Fysiologische aanpassing bij pasgeborenen
- Infecties (hepatitisvirussen)
- Auto-immuunziekten
- Overmatig alcoholgebruik
- Bijwerkingen van bepaalde medicijnen
- Erfelijke aandoeningen (zoals sikkelcelanemie)
Samenvattend speelt de oorzaak van geelzucht een belangrijke rol bij het bepalen van het behandelplan.
Wat zijn de symptomen van geelzucht?
Geelzucht wordt het duidelijkst zichtbaar door een geelverkleuring van de sclera en de huid. Het kan zich echter ook manifesteren door veel andere symptomen. Deze symptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte en de onderliggende oorzaak. De meest voorkomende symptomen zijn:
- Geelverkleuring van het oogwit en de huid
- Verandering van de huidskleur
- Koorts en koude rillingen
- Donkere urine
- Bleke of kleikleurige ontlasting
- Jeuk
In sommige gevallen kunnen ook gewichtsverlies, buikpijn, braken en griepachtige symptomen optreden.
- Zwakte en vermoeidheid
- Verlies van eetlust
- Misselijkheid en braken
- Buikpijn
- Koorts
Deze symptomen worden duidelijker naarmate de geelzucht vordert en kunnen de levenskwaliteit van de patiënt verminderen.
Hoe wordt geelzucht gediagnosticeerd?
Om een diagnose te stellen, houden artsen rekening met de bevindingen van het lichamelijk onderzoek en de bloedtestresultaten van de patiënt. Eerst worden bloed- en urinetests uitgevoerd om de bilirubinespiegels te meten. Daarnaast worden tests uitgevoerd om de leverfunctie te evalueren. Deze tests zijn nodig om mogelijke onderliggende ziekten te identificeren.
De arts kan geavanceerde beeldvormingstechnieken bestellen om de ziekte die geelzucht veroorzaakt te diagnosticeren:
- Abdominale echografie
- Computertomografie
Deze beeldvormingstechnieken helpen bepalen welk orgaansysteem betrokken is. De arts stelt vervolgens een passend behandelplan op op basis van deze bevindingen.
Ten slotte kan de arts tijdens het lichamelijk onderzoek de levergezondheid controleren en zo nodig aanvullende tests bestellen. Op deze manier worden de symptomen van geelzucht en de onderliggende oorzaken uitgebreid beoordeeld.
Hoe wordt geelzucht behandeld?
De behandeling van geelzucht hangt af van de onderliggende oorzaken, en de juiste behandelmethode wordt gekozen en toegepast. Bij hemolytische geelzucht kan foliumzuursuppletie en een miltoperatie worden uitgevoerd. Indien nodig wordt een beenmergtransplantatie uitgevoerd om de ijzervoorraad aan te vullen en bloedarmoede te corrigeren. Obstructieve geelzucht treedt op als gevolg van galwegobstructies, en de vorming van galstenen is de meest voorkomende oorzaak van deze obstructies.
Bij de behandeling van obstructieve geelzucht worden chirurgische methoden toegepast om de obstructie te verhelpen. Beeldvormingstests, leverbiopsie en laparoscopie zijn nuttig bij de diagnose en behandeling. Voedingsaanpassingen en medicamenteuze behandeling worden aanbevolen om de vorming van galstenen te voorkomen. In ernstige gevallen is een operatie noodzakelijk.
Bij hepato-cellulaire geelzucht wordt de oorzaak van de leverschade behandeld. Bij levergerelateerde schade door infecties worden antivirale medicijnen en steroïden gebruikt. Bij door cirrose veroorzaakte schade wordt een eiwitarm dieet en volledige onthouding van alcohol aanbevolen. Ook bètablokkers en intraveneuze antibiotica worden in de behandeling gebruikt. Bij leverkanker worden methoden zoals chemotherapie en radiotherapie geprefereerd.
Het is belangrijk om de verhoogde bilirubinespiegels die geelzucht veroorzaken door middel van een geschikte behandeling te verlagen, omdat verhoogde bilirubinespiegels blijvende hersenschade kunnen veroorzaken. De behandelingsmethoden variëren afhankelijk van het type geelzucht en zijn meestal gericht op de onderliggende oorzaak.
Behandeling van hemolytische geelzucht:
- Foliumzuursuppletie
- Miltoperatie
- Beenmergtransplantatie
Behandeling van obstructieve geelzucht:
- Chirurgische methoden
- Voedingsaanpassingen
- Medicamenteuze behandeling
Behandeling van hepato-cellulaire geelzucht:
- Antivirale medicijnen
- Steroïden
- Eiwitarm dieet
- Bètablokkers en intraveneuze antibiotica
- Chemotherapie en radiotherapie
Soorten en oorzaken van geelzucht
Geelzucht wordt, afhankelijk van de oorzaken, onderverdeeld in drie hoofdcategorieën. Deze categorieën worden bepaald door de betrokken functie van het leverdeel en door hoe bilirubine uit het lichaam wordt uitgescheiden. De soorten geelzucht zijn:
- Hepato-cellulaire geelzucht: Treedt op wanneer de lever beschadigd is. De schade kan worden veroorzaakt door infecties of alcoholgebruik. In dit geval kan de lever bilirubine niet voldoende verwerken. Hepatitisvirussen of leverkanker kunnen ook leiden tot dit type geelzucht.
- Hemolytische geelzucht: Treedt op wanneer de rode bloedcellen in de bloedsomloop snel afbreken. In dit geval kan de lever de verhoogde bilirubinespiegel niet verwerken. Deze aandoening, bekend als hemolyse, kan optreden bij ziekten zoals malaria.
- Obstructieve geelzucht: Treedt op als gevolg van obstructies van de galwegen. Deze obstructies voorkomen dat de lever bilirubine uitscheidt. Galstenen of gezwollen lymfeklieren kunnen leiden tot deze aandoening.
Geelzucht bij pasgeborenen
Geelzucht bij pasgeborenen treedt meestal op in de eerste 72 uur na de geboorte. Deze aandoening uit zich door een geelachtige verkleuring van de huid en het oogwit. Geelzucht bij pasgeborenen verdwijnt meestal vanzelf en gaat gepaard met milde symptomen. In sommige gevallen kan echter een behandeling nodig zijn. De meest voorkomende oorzaak van dit type geelzucht is een toename van de bilirubinespiegel na de geboorte.
De belangrijkste oorzaken van geelzucht bij pasgeborenen kunnen verschillende gezondheidsproblemen zijn. Hier zijn deze oorzaken:
- Onderactieve schildklier
- Bloedgroepincompatibiliteit (Rhesus-ziekte)
- Urineweginfectie
- Galwegobstructie
- Vroeg- of laatgeboorte
- Genetische factoren
Deze gezondheidsproblemen kunnen geelzucht bij pasgeborenen veroorzaken en een behandeling vereisen. Symptomen van geelzucht bij pasgeborenen beginnen meestal met een geelverkleuring van de huid en ogen. Deze aandoening kan zich echter voortzetten met een duidelijke geelverkleuring van de buik, armen en benen, lethargie en moeite met wakker worden. Bovendien zijn gewichtsverlies en schrille kreten symptomen van geelzucht bij pasgeborenen.
Wanneer deze symptomen optreden, moeten ouders hun baby onmiddellijk naar een specialist brengen. De behandeling van geelzucht is belangrijk voor de gezondheid van de baby en kan, indien nodig, een bloedtransfusie of fototherapie omvatten. Geelzucht bij pasgeborenen vereist meestal geen behandeling; als de symptomen echter aanhouden, is de tussenkomst van een specialist noodzakelijk. Gezien de ernst van deze aandoening zijn vroege diagnose en behandeling van groot belang.
Na het behalen van zijn medische graad aan de Faculteit der Geneeskunde aan de Ege University, voltooide universitair hoofddocent İsmail SERT zijn specialiteitsopleiding aan de General Surgery Clinic van het Tepecik Training and Research Hospital. Tijdens zijn residency leerde hij zes maanden over transplantatie van eilandjes van de pancreas, lever- en niertransplantatie en lever- en pancreaschirurgie in het Universitair Ziekenhuis van Genève in Zwitserland. Hij volgde zes maanden een opleiding tot levertransplantatiemedewerker aan het Liver Transplant Institute in Malatya. Daarna vervolgde hij zijn opleiding in het academisch ziekenhuis Erasmus MC in Rotterdam, Nederland, waar hij werd opgeleid in chirurgie van de lever, alvleesklier en galwegen, evenals in klinieken voor nier- en levertransplantaties. Hij startte het levertransplantatieprogramma in de orgaantransplantatiekliniek van het Tepecik Training and Research Hospital in december 2018 en rondde het met succes af.
