Karaciğerdeki spesifik proteinlerin ve enzimlerin seviyeleri, karaciğer panelleri veya karaciğer enzim testleri olarak da adlandırılan karaciğer fonksiyon testleri ile belirlenir. Bu muayeneler sıklıkla düzenli sağlık kontrolünün bir parçası olarak veya karaciğer hastalığını tespit etmek ve takip etmek için istenir.
Kanı süzme ve detoksifiye etme, sindirime yardımcı olmak için safra üretme ve besinleri depolamanın yanı sıra, karaciğer sağ üst karın bölgesinde bulunabilen çok önemli bir organdır. Karaciğer hasta veya hasar görmüşse düzgün çalışmayabilir, bu da çeşitli semptomlara ve komplikasyonlara neden olabilir.
Aşağıdakiler dahil olmak üzere birkaç farklı tipte karaciğer fonksiyon testi talep edilebilir:
- Alanin transaminaz (ALT) – Karaciğer zarar gördüğünde veya hastalandığında, karaciğerden bir enzim kan dolaşımına salınır. Hasarlı veya iltihaplı bir karaciğer, yüksek ALT seviyeleri ile gösterilebilir.
- Aspartat transaminaz (AST) – Karaciğer zarar gördüğünde veya hastalandığında, bu karaciğer enzimi de kan dolaşımına salınır. Hasarlı veya iltihaplı bir karaciğer, yüksek AST seviyeleri ile gösterilebilir.
- Alkalin fosfataz (ALP) – Karaciğer, safra kanalları ve kemiğin ürettiği bir enzimdir. Yükselen ALP seviyeleri, safra kanalı tıkanıklığının veya karaciğer hasarının bir işareti olabilir.
- Toplam bilirubin – Kırmızı kan hücreleri parçalandığında oluşan ve tipik olarak karaciğer tarafından vücuttan atılan bir maddedir. Artan bilirubin seviyeleri, karaciğer hastalığının veya safra kanalı tıkanıklığının bir işareti olabilir.
- Gama-glutamil transpeptidaz (GGT) – Karaciğer ve safra kanallarının ürettiği bir enzimdir. Artan GGT seviyeleri, safra kanalı tıkanıklığının veya karaciğer hasarının bir işareti olabilir.
- Albümin ve globulin dahil olmak üzere protein – Vücudun sıvı dengesini kontrol altında tutmaya yardımcı olan, karaciğer tarafından üretilen proteinlerdir. Düşük protein seviyeleri, karaciğer hastalığının veya işlev bozukluğunun bir işareti olabilir.
- Protrombin zamanı (PT) – Kanın pıhtılaşması için gereken süreyi ölçen bir incelemedir. Kan pıhtılaşması karaciğerden etkilenir, bu nedenle uzun süreli PT karaciğer hasarının veya işlev bozukluğunun bir işareti olabilir.
Rutin bir sağlık kontrolü, karaciğer hastalığını kontrol etmek veya mevcut bir karaciğer rahatsızlığının gelişimini izlemek için bir karaciğer fonksiyon testi yapılmasını içerebilir. Ek olarak, bir kişinin yorgunluk, mide ağrısı, sarılık (cildin ve göz aklarının sarardığı bir durum) veya koyu renkli idrar gibi bir karaciğer rahatsızlığı belirtileri göstermesi durumunda reçete edilebilirler.
Kan tipik olarak karaciğer fonksiyon testleri için kullanılır. Bir tıp uzmanı, bir kol damarından az miktarda kan almak için bir iğne kullanacak ve test için bir laboratuvara gönderecektir. Her testin sonuçlarına, normal veya anormal olup olmadıklarına dair bir raporla birlikte belirli bir değer verilecektir.
Anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarının her zaman karaciğer hastalığını göstermediğini hatırlamak çok önemlidir. Bir karaciğer fonksiyon testinin sonuçları, belirli ilaçlar, alkol kullanımı ve belirli tıbbi durumlar dahil olmak üzere diğer unsurlardan da etkilenebilir. Nedeni ve en iyi hareket tarzını belirlemek için, karaciğer fonksiyon testlerinin bulgularını bir sağlık uzmanıyla tartışmak çok önemlidir.
Son olarak, karaciğer fonksiyon testleri, karaciğerin spesifik enzim ve protein seviyelerini ölçen kan testleridir. Bu testler sıklıkla karaciğer hastalığını tanımlamak ve izlemek veya karaciğer sorunlarını kontrol etmek için istenir. Bir kişinin anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçları, nedenini ve en iyi hareket tarzını belirlemek için bir sağlık uzmanıyla tartışılmalıdır. Karaciğer hastalığı her zaman anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarıyla gösterilmez.
Kaynakça: KANTAR, F. U. (2017). Karaciğer fonksiyon testi yüksekliğine yaklaşım. Klinik Tıp Bilimleri, 5(2), 30-38.
Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.
