Pankreas malign neoplazmı, pankreasın endojen dokularında baş gösteren ölümcül bir kanser türüdür. Genellikle, pankreatik adenokarsinom olarak tanımlanır ve bu hastalık türü pankreas kanallarının iç yüzeylerinde meydana gelir. Bunun yanı sıra asiner hücreli karsinom gibi daha az yaygın türler de pankreatik enzimler üreten hücrelerden kaynaklanabilir.
Nadiren görülen pankreatik skuamöz hücreli karsinom ve adenoskuamöz karsinom gibi formlar oldukça agresif seyreder. Öte yandan kolloid karsinomlar, genellikle iyi huylu kistlerden evrilir. Ayrıca pankreatik nöroendokrin tümörler, organın endokrin bezlerindeki hücrelerden gelişir.
| Tanım | C25, Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD-10) kodlarına göre pankreasın kötü huylu tümörlerini ifade eden bir koddur. Pankreas kanseri, pankreasın dokularında kontrolsüz hücre büyümesiyle oluşan malign bir neoplazmdır. |
| Türleri | En yaygın türü adenokarsinomdur (pankreas kanallarından kaynaklanır). Diğer türler arasında nöroendokrin tümörler ve az rastlanan maligniteler yer alır. |
| Belirtiler | Karın üst kısmında şiddetli ağrı, iştahsızlık, açıklanamayan kilo kaybı, sarılık, koyu renkli idrar, açık renkli dışkı, bulantı, kusma. |
| Tanı Yöntemleri | Bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans (MR), endoskopik ultrason (EUS), biyopsi, tümör belirteçleri (CA 19-9) ve kan testleri. |
| Nedenleri | Genetik yatkınlık, sigara ve alkol kullanımı, obezite, kronik pankreatit, diyabet, belirli kimyasallara maruz kalma, BRCA2 mutasyonu gibi genetik faktörler. |
| Tedavi Yöntemleri | Cerrahi (Whipple prosedürü gibi), kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi, hedefe yönelik tedaviler. Tedavi seçimi tümörün evresine ve yayılımına bağlıdır. |
| Cerrahi Uygunluk | Tümör yayılımına göre cerrahi müdahale mümkün olabilir. Ancak damar tutulumu, metastaz gibi durumlar cerrahiye engel olabilir. |
| Komplikasyonlar | Karaciğer, akciğer veya lenf düğümlerine metastaz; pankreas yetmezliği, sindirim problemleri, kan şekeri düzensizlikleri (diyabet). |
| Risk Faktörleri | Sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, obezite, ailede pankreas kanseri öyküsü, kronik pankreatit, ileri yaş, diyabet. |
| Prognoz | Pankreas kanseri genellikle geç evrede teşhis edildiğinden prognoz kötüdür. Erken evrede tanı konulursa cerrahi ve tedavi seçenekleriyle sağkalım süresi artırılabilir. |
| Korunma Yöntemleri | Sigara ve alkol kullanımından kaçınma, sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz, diyabet kontrolü, genetik yatkınlık varsa düzenli doktor kontrolleri. |
Pankreas Malign Neoplazmının Çeşitleri
Pankreas kanseri, organın farklı bölümlerinde meydana gelebilen ölümcül tümörlerdir. Pankreasın baş bölgesinde gelişen kanserler, C25.0 kodu ile tanımlanırken, gövde bölümündeki malign neoplazmlar C25.1 kodu alır. Kuyruk kısmında ortaya çıkan kanserler için C25.2 kodu kullanılır. Pankreatik kanalın kanserleri C25.3 kodu ile belirtilir. Endokrin pankreas kanserleri, daha özgül bir durum olarak C25.4 kodu ile sınıflandırılır.
Pankreasın diğer spesifik olmayan bölgelerindeki kanserler C25.7 olarak kodlanır. Çakışan bölgelerdeki tümörler C25.8 ile kaydedilir. Tanımlanamayan durumlar için C25.9 kodu verilir. Her bir kod, kanserin lokalizasyonunu ve türünü spesifik olarak ifade eder.
C25 Pankreas Malign Neoplazmının İşaretleri ve Belirtileri
Pankreas kanserinin varlığını işaret eden semptomlar genellikle belirginleşir. Hastalar sıklıkla karın bölgesinde ağrı hissederler; bu ağrı genelde sırt bölgesine doğru yayılır.
Ayrıca sarılık semptomu da gözlemlenir; cilt ve göz aklarının sararması bu duruma örnek gösterilebilir. İştahsızlık ve sürekli bir yorgunluk hali de pankreas kanserinin yaygın belirtileri arasında yer alır.
Hastalığın ilerlemesiyle birlikte dışkının rengi açılırken, idrarın rengi koyulaşır. Bu semptomlar, özellikle ileri evrelerde, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Bu belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden tıbbi yardım almak büyük önem taşır.
Pankreas Malign Neoplazmının Tetikleyicileri
Pankreas kanserinin gelişimine katkıda bulunan çeşitli faktörler bulunmaktadır. Özellikle sigara kullanımı, kanser oluşumunu önemli ölçüde etkileyen bir faktördür; araştırmalar, pankreas kanser vakalarının yaklaşık %30’unun sigara kaynaklı olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, ileri yaş da bu hastalık için ciddi bir risk faktörüdür, çünkü çoğu hasta 65 yaşını geçtikten sonra teşhis edilmektedir. Genetik yatkınlıklar da riski artırabilir; özellikle BRCA2 gen mutasyonu, Lynch sendromu gibi durumlar ve ailesel öyküye sahip olmak dikkate alınmalıdır. Bunlara ek olarak, diğer risk faktörleri şunlardır:
- Diyabet
- Kronik pankreatit
- Yüksek vücut kitle indeksi
- Protein ağırlıklı ve meyve sebzeden fakir diyet
- Petrol ve kimyasal maddelere maruz kalma
C25 Pankreas Malign Neoplazmının İkincil Etkileri
Pankreas kanseri ilerledikçe vücutta çeşitli ikincil etkiler ortaya çıkabilir. Öncelikle, bu hastalığın yol açtığı kilo kaybı, hastaların genel sağlık durumunu önemli ölçüde etkileyebilir.
Kanser ve tedavi süreçleri, yeme güçlüğüne yol açarak kilo vermeyi kaçınılmaz kılar. Ayrıca pankreas yeterince sindirim enzimi üretemezse, besinlerden alınan maddelerin işlenmesi güçleşir. Doktorlar genellikle bu durumla başa çıkmak için pankreas enzimi takviyeleri önerir.
- Kilo Kaybı
- Sarılık
- Bağırsak Tıkanıklığı
Sarılık ise karaciğerin safra kanalının tıkanması ile karakterizedir. Sarı cilt ve gözler, koyu renk idrar ve soluk dışkı bu durumun belirtileridir. Tedavi için genellikle safra kanalını açık tutmak amacıyla bir stent yerleştirilir.
Son olarak, pankreas kanseri nedeniyle ince bağırsak tıkanıklığı yaşanabilir. Bu tıkanıklık, sindirilmiş gıdaların bağırsaklar aracılığıyla geçişini zorlaştırır. Doktorlar bu tıkanıklığı gidermek için genellikle bir stent yerleştirilmesini önerir veya mide bağırsağın daha düşük bir noktasına cerrahi müdahale yapılmasını gerektirebilir.
Pankreas Malign Neoplazmı Tanı Yöntemleri
Pankreas kanseri tanısı koymak için çeşitli modern görüntüleme yöntemleri kullanılır. Öncelikle Bilgisayarlı Tomografi (BT) taraması, karın bölgesinde detaylı görüntüler elde etmek ve kanserin yayılımını kontrol etmek amacıyla tercih edilir. Bu yöntemle, tedavi sonuçlarının izlenmesi ve kanserin durumu hakkında bilgi sağlanır.
Ayrıca, Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) teknolojisi kullanılarak, X-ışınlarına alternatif olarak, detaylı dokular arası görüntüler sunulur. MRI, özellikle yumuşak dokuların incelenmesinde etkili bir araçtır.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) Taraması:
- Genellikle bir BT taraması ile kombinasyon halinde uygulanır.
- Kanser hücrelerini tespit etmede kullanılır; ancak tek başına pankreas kanserinin teşhisi için yeterli değildir.
Endoskopik Ultrason (EUS) ve İnce İğne Biyopsisi:
- BT veya MRI ile tespit edilemeyen küçük tümörlerin saptanmasında kullanılır.
- Hücre örneklerinin alınması ve mikroskop altında incelenmesi sağlanır.
Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi (ERCP):
- Safra ve pankreas kanallarının görüntülenmesi için endoskopik bir yöntemdir.
- Daralmış veya tıkanmış kanalların belirlenmesine olanak tanır.
Perkütan Transhepatik Kolanjiyografi (PTC):
- Özellikle ERCP’nin uygulanamadığı durumlarda tercih edilir.
- Safra kanallarının tıkanıklığını değerlendirmek için kullanılır.
Ayrıca, CA 19-9 Kan Testi, diğer tanı yöntemleriyle birleştirilerek kullanılır. Bu test, kanserin varlığını ve tedaviye verilen yanıtı değerlendirme konusunda önemli bilgiler sunar. Ancak, CA 19-9 seviyeleri yalnızca kanser teşhisinde değil, bazı diğer durumlarda da yükselebilir, bu nedenle sonuçlar dikkatle analiz edilmelidir.
C25 Pankreas Malign Neoplazmı Tedavi Seçenekleri
Pankreas kanserinin tedavisi, hastalığın evresine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişkenlik gösterir. Genellikle cerrahi müdahale, tümörün çıkarılması amacıyla tercih edilen bir yöntemdir.
Whipple prosedürü, total pankreatektomi ve distal pankreatektomi bu ameliyat türlerinden bazılarıdır. Eğer kanser yayılmışsa ve çıkarılamıyorsa palyatif cerrahi uygulamalar devreye girer. Bu yöntemler arasında safra yolu bypass’ı, endoskopik stent yerleştirme ve mide bypass’ı bulunur.
- Safra yolu bypass’ı
- Endoskopik stent yerleştirme
- Mide bypass’ı
Diğer tedavi yöntemleri arasında radyasyon terapisi ve kemoterapi yer alır. Radyasyon terapisi, yüksek enerjili x-ışınları kullanarak kanser hücrelerini hedef alır.
Kemoterapi ise kanser hücrelerini öldürmek veya bölünmelerini engellemek için çeşitli ilaçlar kullanır. Bu ilaçlar genellikle damar yoluyla veya ağız yoluyla verilir ve sistemik bir etki gösterir.
- Kapecitabin
- Florourasil (5-FU)
- Gemcitabin
- İrinotekan
- Levkovorin
- Oksaliplatin
Kemoterapi sıklıkla radyasyon terapisi veya hedefe yönelik terapi ile kombin edilerek uygulanır. Hedefe yönelik terapi, kanser hücrelerini özgül olarak tanıyıp onlara saldıran ilaçlarla gerçekleştirilir.
Örneğin erlotinib, pankreas kanserinde kullanılan hedefe yönelik terapilerden biridir. Tedavi yöntemlerinin seçimi, hastanın durumuna göre kişiselleştirilir ve en etkili sonuçların alınması amaçlanır.
Hiyerarşik Durum Kategorileri (HCC)
Bu kategoriler, hastaların gelecekteki sağlık maliyetlerini tahmin etmek üzere tasarlanmıştır. Özellikle, pankreas kanseri “Akciğer ve Diğer Ciddi Kanserler” kategorisi altında sınıflandırılır ve bu grupta HCC 9 kodunu alır.
Dolayısıyla, bu değerlendirme, sağlık hizmeti sağlayıcılarına ve sigorta kurumlarına hastanın sağlık durumu üzerinde daha doğru mali tahminler yapma olanağı sunar. Her tanı, özel bir risk puanıyla değerlendirilerek, tedavi ve bakım maliyetleri için önemli bir referans noktası oluşturur.
Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.
