Pancreas pseudocyste

Een pancreaspseudocyste wordt gekenmerkt door de vorming van een met vloeistof gevulde holte in of rond de alvleesklier. Gewoonlijk ontstaat dit na acute of chronische pancreatitisaanvallen. Dit proces begint wanneer pancreasenzymen uit beschadigde kanalen lekken en leidt tot een ophoping van vloeistof omgeven door fibreus weefsel. In sommige gevallen treden geen symptomen op, maar het kan buikpijn, misselijkheid en braken veroorzaken. Als de pseudocyste tot complicaties leidt, kan observatie mogelijk niet voldoende zijn en kan endoscopische of chirurgische ingreep noodzakelijk worden. De behandelingsopties variëren afhankelijk van de toestand van de patiënt en de ernst van de symptomen.

Definitie	Een pancreaspseudocyste is een goedaardige cystische formatie gevuld met pancreassap, die zich ontwikkelt rond het pancreasweefsel. Meestal ontstaat dit na een acute of chronische pancreatitis en het heeft geen echte capsule, maar wordt begrensd door het omliggende weefsel.
Symptomen	Een vol of pijnlijk gevoel in de bovenbuik, misselijkheid, braken, verminderde eetlust, spijsverteringsproblemen, soms koorts, en symptomen van druk op naburige organen (obstructie van maag of darm).
Oorzaken	Acute of chronische pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), pancreastrauma, galstenen of overmatig alcoholgebruik kunnen ertoe leiden dat pancreassap zich ophoopt in het omliggende weefsel.
Risicofactoren	Chronisch alcoholgebruik, galstenen, eerdere episodes van pancreatitis, trauma of chirurgische ingrepen aan de alvleesklier.
Diagnostische Methoden	Echografie, CT-scan, MRI of MRCP (Magnetische Resonantie Cholangiopancreatografie) kunnen worden gebruikt om de grootte, locatie en inhoud van de cyste te evalueren. In sommige gevallen kan een analyse van de cystevloeistof worden uitgevoerd.
Behandelopties	– Observatie: Kleine en asymptomatische pseudocysten worden regelmatig gecontroleerd. – Endoscopische Drainage: Bij symptomatische of groeiende pseudocysten kan drainage onder endoscopische echogeleiding worden uitgevoerd. – Chirurgische Drainage: In gevallen waarin endoscopische methoden niet volstaan of waarin complicaties optreden, kan de cyste chirurgisch worden gedraineerd.
Complicaties	Infectie (abcesvorming), ruptuur van de cyste (cysteruptuur), bloeding, obstructie in het spijsverteringsstelsel, verspreiding van de cystevloeistof naar omliggende organen.
Preventiemethoden	Het beperken of volledig stoppen van alcoholgebruik, een uitgebalanceerd dieet om het risico op pancreatitis te verminderen, voorkomen van galstenen en buiktrauma, regelmatige controles bij een voorgeschiedenis van pancreatitis.
Nazorg en Levensstijl	Regelmatige dokterscontroles en beeldvorming om de cyste te controleren, vermijden van alcohol en vet voedsel, het eten van licht verteerbaar voedsel, en in overleg met de arts gezonde leefgewoonten ontwikkelen.

Wat is een pancreaspseudocyste?

Een pancreaspseudocyste is een met vloeistof gevulde holte die zich in of nabij de alvleesklier vormt, meestal na episodes van pancreatitis. In tegenstelling tot echte cysten heeft een pseudocyste geen epitheliale voering, wat het onderscheidt van andere cystische structuren. Tijdens pancreatitis komen enzymen vrij die schade toebrengen aan het alvleesklierweefsel. Als reactie hierop ontstaat een capsuleachtige structuur van fibreus of inflammatoir weefsel.

Pseudocysten ontstaan door verstoring van de pancreaskanalen, waardoor pancreasenzymen in de omliggende weefsels kunnen lekken. Deze lekage veroorzaakt een ontstekingsreactie die leidt tot een vloeistofcollectie met pancreasenzymen, bloed en dood weefsel. De belangrijkste kenmerken van pseudocysten zijn:

Pseudocysten ontstaan in de buikholte, in de nabijheid van de alvleesklier.
De holte bevat necrotisch weefsel, bloed en enzymen.
Er is geen epitheliale bekleding, wat het onderscheidt van andere cysten.

Waarom ontstaat een pancreaspseudocyste?

De meest voorkomende oorzaak van een pancreaspseudocyste is pancreatitis, in het bijzonder in de acute of chronische vorm. Deze aandoeningen worden vaak in verband gebracht met alcoholgebruik of galstenen. Overmatig alcoholgebruik heeft een toxisch effect op de alvleesklier, wat leidt tot ontsteking en necrose van het alvleesklierweefsel. Hierdoor kan er zich in het beschadigde weefsel een met fibreus weefsel omgeven vloeistofcollectie vormen. Onderzoek toont aan dat alcoholgerelateerde pancreatitis vaak gepaard gaat met langdurige complicaties, zoals blokkades in de pancreaskanalen, wat de kans op pseudocysten vergroot.

Een andere veelvoorkomende oorzaak is galsteenlijden, wat kan leiden tot biliaire pancreatitis (acute pancreatitis door galstenen). Galstenen kunnen de pancreaskanaalopening blokkeren, waardoor pancreassap en spijsverteringsenzymen zich ophopen. Dit veroorzaakt schade aan het alvleesklierweefsel en kan uiteindelijk tot pseudocystevorming leiden. Alcoholgerelateerde pancreatitis is echter vaker verantwoordelijk voor ernstigere complicaties en een grotere kans op pseudocysten.

Minder voorkomende oorzaken zijn buiktrauma’s. Vooral bij kinderen kunnen stomp of penetrerend abdominaal trauma de pancreaskanalen beschadigen en leiden tot lekkage van pancreassap. In pediatrische gevallen vormt dit een belangrijke oorzaak van pseudocysten.

Welke symptomen treden op bij een pancreaspseudocyste?

De symptomen van een pancreaspseudocyste variëren afhankelijk van de grootte en locatie van de cyste. Kleine pseudocysten blijven vaak asymptomatisch, maar grotere of gecompliceerde pseudocysten kunnen duidelijke klachten geven. Het meest voorkomende symptoom is buikpijn, meestal boven in de buik, die kan uitstralen naar de rug en na de maaltijd kan verergeren. Misselijkheid en braken komen ook vaak voor, vooral wanneer de pseudocyste druk uitoefent op omringende organen zoals de maag.

Andere symptomen zijn een opgeblazen gevoel en een vroegtijdig gevoel van verzadiging. Patiënten kunnen zich vol voelen na slechts kleine hoeveelheden voedsel. Wanneer de pseudocyste geïnfecteerd raakt, kan koorts optreden, wat ernstigere complicaties kan veroorzaken. Geelzucht kan zich voordoen als de pseudocyste de galwegen blokkeert; hierbij krijgt de huid en het oogwit een gele kleur, wat een acute behandeling vereist.

Druk van de pseudocyste op omringende weefsels kan ook leiden tot verstopping van het maagdarmstelsel. Dan ontstaan hevige buikpijn, misselijkheid, braken en een intolerantie voor voedsel. Door het risico op ernstige complicaties dienen pancreaspseudocysten nauwkeurig gecontroleerd te worden.

Hoe wordt een pancreaspseudocyste gediagnosticeerd?

De diagnose van een pancreaspseudocyste wordt meestal gesteld door middel van verschillende beeldvormende technieken. Deze kunnen de grootte, locatie en structuur van de pseudocyste nauwkeurig in kaart brengen. De belangrijkste beeldvormende methoden zijn:

Echografie (US): Wordt vaak als eerste onderzoek ingezet vanwege de niet-invasieve aard. Hiermee worden pseudocysten zichtbaar gemaakt als met vloeistof gevulde holtes. De nauwkeurigheid kan echter worden beïnvloed door darmgas of lichaamsvet.
CT-scan van de buik: Een veelgebruikte methode voor het bevestigen en karakteriseren van pseudocysten. Dankzij de dwarsdoorsnedebeelden kan men de grootte en samenstelling van de pseudocyste beoordelen en eventuele complicaties zoals infectie of bloeding opsporen.
MRI (Magnetic Resonance Imaging): Biedt een goed contrast voor weke delen, waardoor het onderscheid tussen pseudocysten en andere cystische laesies, zoals neoplastische cysten, makkelijker wordt.
Endo-echografie (EUS): Deze geavanceerde techniek combineert endoscopie met echografie en geeft beelden met een hoge resolutie. Bij onduidelijkheid na een CT of MRI wordt EUS ingezet voor meer details over de pseudocyste.
Fijne-naald-aspiratie (FNA): Wordt toegepast als men twijfelt tussen een pseudocyste en een andere cystische afwijking. Door een monster van de cystevloeistof te nemen, kan men onderscheid maken tussen goedaardige pseudocysten en maligne of premaligne kysten.

Welke behandelmethoden zijn beschikbaar voor een pancreaspseudocyste?

De behandeling van pancreaspseudocysten hangt af van de grootte van de cyste, de symptomen en eventuele complicaties. Kleine, asymptomatische pseudocysten kunnen vaak worden gevolgd zonder interventie; ze kunnen binnen enkele weken spontaan kleiner worden of verdwijnen. Bij aanhoudende of verergerende symptomen is echter een actieve behandeling vereist. Enkele behandelopties zijn:

Observatie en Controle: Als de pseudocyste kleiner is dan 6 cm en weinig tot geen symptomen geeft, kan worden volstaan met regelmatige controle. Ondersteunende zorg, zoals pijnbestrijding en toediening van intraveneuze vloeistoffen, kan worden overwogen.
Endoscopische Drainage: De voorkeursbehandeling bij grotere of symptomatische pseudocysten. Via endoscopie wordt er een verbinding gemaakt tussen de pseudocyste en de maag of het duodenum, waardoor de inhoud kan afvloeien. Dit heeft een hoog succespercentage en een kortere hersteltijd vergeleken met chirurgie.
Percutane Drainage: Bij patiënten die niet in aanmerking komen voor endoscopie kan percutane drainage onder geleide van CT of echografie worden toegepast. Hierbij wordt een katheter door de huid in de pseudocyste gebracht om de vloeistof af te voeren. Hoewel effectief, is er een iets hoger risico op infectie dan bij endoscopische methoden.
Chirurgische Drainage: In hardnekkige of gecompliceerde gevallen is een chirurgische ingreep nodig, vooral als endoscopische en percutane methoden niet succesvol zijn of de cystewand erg dik is. Chirurgie is ingrijpender en de herstelperiode is langer.

Welke mogelijke complicaties kan een pancreaspseudocyste hebben?

Wanneer een pancreaspseudocyste onbehandeld blijft, kan dit leiden tot ernstige complicaties. Een van de belangrijkste risico’s is infectie, waarbij de pseudocyste verandert in een pancreasabces. Zonder behandeling kan deze infectie uitmonden in sepsis, wat kan leiden tot multi-orgaanfalen en levensbedreigend kan zijn.

Het spontaan scheuren (ruptuur) van de pseudocyste is een andere ernstige complicatie. Hierbij kan de inhoud van de cyste in de buikholte terechtkomen en peritonitis veroorzaken, een ernstige vorm van buikvliesontsteking. De daarbij vrijkomende toxische stoffen kunnen tot een shocktoestand leiden die acuut ingrijpen vereist.

Pseudocysten kunnen ook bloedingen veroorzaken. Wanneer een nabijgelegen bloedvat door de cyste wordt aangetast en er een bloeding optreedt, kan dit levensbedreigend zijn. Vooral hemorragische pseudocysten hebben een grotere kans op ruptuur en vereisen spoedbehandeling.

Verder kan een grote pseudocyste druk uitoefenen op omliggende organen, zoals maag, darm of galwegen, en zo tot obstructies leiden. Dit kan ernstige verterings- en doorbloedingsproblemen veroorzaken. In sommige gevallen treedt portale hypertensie op als gevolg van een belemmering van de bloedstroom.

Veelgestelde Vragen

Wat is een pancreaspseudocyste en hoe ontstaat het?

Een pancreaspseudocyste is een met vloeistof gevulde holte in de buik, die meestal ontstaat als complicatie van pancreatitis. Pancreasenzymen lekken naar omliggende weefsels en veroorzaken schade, waarna de vloeistof en debris door een vezelwand worden omsloten. Pseudocysten komen voor bij 5-16% van de acute pancreatitispatiënten en bij 30-40% van de chronische pancreatitispatiënten. Risicofactoren zijn onder andere alcoholische pancreatitis, chronische pancreatitis en geïnfecteerde pancreatische necrose.

Welke symptomen geven pseudocysten?

Een pancreaspseudocyste manifesteert zich vaak door buikpijn, een opgeblazen gevoel, misselijkheid, braken en verminderde eetlust. Soms komen koorts, diarree, gewichtsverlies, geelzucht (vergeling van huid en ogen) en een gevoelige massa in de buik voor. Bij complicaties zoals infectie, bloeding of ruptuur kunnen er ernstige symptomen ontstaan, waaronder heftige buikpijn, bloedbraken, flauwvallen en een snelle hartslag. In dergelijke gevallen is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk.

Kan een pancreaspseudocyste zonder operatie worden behandeld?

Ja, in veel gevallen genezen pancreaspseudocysten zonder chirurgisch ingrijpen, vooral wanneer ze ontstaan na een acute pancreatitis. Spontane resorptie ligt tussen 8% en 70%, afhankelijk van de situatie. Wanneer de pseudocyste klachten geeft of aanhoudt, zijn minder invasieve procedures zoals endoscopische drainage vaak een effectief alternatief voor chirurgie. Endoscopische drainage gaat gepaard met minder complicaties en een kortere ziekenhuisopname. De keuze van behandeling hangt af van de grootte en locatie van de pseudocyste en de algemene gezondheid van de patiënt.

Hebben pseudocysten een kans om kwaadaardig te worden?

Pseudocysten zijn goedaardige holten die meestal ontstaan als complicatie van pancreatitis, en zij hebben geen neiging om zich te ontwikkelen tot kanker. Andere typen pancreascysten, zoals mucineuze cystische neoplasma’s (MCN) en intraductale papillaire mucineuze neoplasma’s (IPMN), hebben wel een risico op maligniteit. Daarom is het belangrijk om de juiste diagnose te stellen en, indien nodig, de cyste te blijven volgen.

Hoe groot is de kans op terugkeer (recidief) na behandeling van een pseudocyste?

De kans op terugkeer verschilt per behandeling. Bij chirurgische drainage ligt het recidiefpercentage tussen 0% en 12%, bij endoscopische drainage rond de 3% en bij percutane drainage circa 16,3%. Factoren die de kans op terugkeer beïnvloeden, zijn onder andere de grootte en duur van de pseudocyste en onderliggende aandoeningen zoals chronische pancreatitis.