Karaciğer abseleri, enfeksiyon veya iltihaplanma nedeniyle karaciğerde oluşan irin dolu boşluklardır. Bakteriyel, fungal veya paraziter enfeksiyonlar yanı sıra travma veya diğer altta yatan durumlardan kaynaklanabilirler. Karaciğer apselerinin iki türü vardır: piyojenik ve amipli. Piyojenik abseler bakterilerden kaynaklanır ve tıbbi bakıma erişimin sınırlı olduğu bölgelerde daha yaygındır. Amipli abseler ise Entamoeba histolytica parazitinden kaynaklanır ve kötü sanitasyona sahip gelişmekte olan ülkelerde daha yaygındır. Karaciğer apselerinin belirtileri karın ağrısı, ateş, bulantı ve sarılık olabilir.
Karaciğer Abseleri Çeşitleri Nelerdir?
- Piyojenik Karaciğer Abseleri: Piyojenik karaciğer abseleri Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae ve Streptococcus türü bakteriler tarafından oluşturulur. Başka bir vücut bölgesindeki bir bakteriyel enfeksiyonun bir komplikasyonu olarak veya bir kan enfeksiyonunun sonucu olarak ortaya çıkabilirler. Risk faktörleri arasında diyabet, karaciğer hastalığı ve zayıflamış bağışıklık sistemi yer alır. Tedavi genellikle antibiyotikler ve absesin boşaltılmasıyla yapılır.
- Amipli Karaciğer Abseleri: Amipli karaciğer abseleri Entamoeba histolytica paraziti tarafından oluşturulur. Parazit genellikle kontamine gıda veya su tüketimi ile edinilir. Belirtiler arasında ateş, karın ağrısı ve ishal yer alır. Tedavi genellikle paraziti öldürmek için bir dizi ilacın kullanımını ve gerekiyorsa absesin boşaltılmasını içerir. İyi sanitasyon ve hijyen uygulamaları amipli karaciğer apselerinin önlenmesinde önemlidir.
Belirtiler ve Teşhis
Karaciğer apselerinin belirtileri karın ağrısı, ateş, bulantı ve sarılık olabilir. Bu belirtiler karaciğer apselerine özgü olmayıp, başka durumlardan da kaynaklanabilir. Bu durum teşhisi zorlaştırabilir. Fiziksel muayene ve tıbbi geçmiş bazı ipuçları sağlayabilir, ancak ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi görüntüleme testleri genellikle teşhisi doğrulamak için gereklidir. Kan testleri de apsesinin neden olduğu enfeksiyon türünü belirlemeye yardımcı olabilir.
Hızlı teşhis ve tedavi, apsenin yırtılması gibi komplikasyonları önlemek için önemlidir. Bu komplikasyonlar ciddi enfeksiyonlara ve hatta ölüme yol açabilir. Karaciğer apselerinin tedavisinde antibiyotikler genellikle ilk seçenek olmakla birlikte, absesin boşaltılması pusun çıkarılması ve karaciğerdeki daha fazla hasarı önlemek için gerekebilir. Bazı durumlarda, hasarlı karaciğer dokusunun çıkarılması için ameliyat gerekebilir.
Önleme ve Beklenti
Karaciğer apselerinin önlenmesi altta yatan nedenlere bağlıdır. Elleri sık sık yıkamak ve kontamine gıda ve su tüketiminden kaçınmak gibi iyi hijyen uygulamaları bakteriyel ve paraziter enfeksiyonların yayılmasını önleyebilir. Karaciğer hastalığı veya diyabet gibi altta yatan durumları olan kişiler, karaciğer abseleri geliştirme riskini azaltmak için durumlarını yönetmeye yönelik adımlar atmaları gerekmektedir.
Hızlı ve uygun tedavi ile, karaciğer absesi olan çoğu insan komplikasyonsuz tamamen iyileşir. Ancak, apses zamanında teşhis edilmez ve tedavi edilmezse, septisemi ve organ yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Tam iyileşme ve absesin yeniden oluşmasını önlemek için düzenli takip bakımı ve izlem önemlidir.
Risk Faktörleri ve Komplikasyonlar
Karaciğer abseleri herkesin başına gelebilir, ancak belirli faktörler bu durumun oluşma riskini artırabilir. HIV gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler veya kemoterapi alanlar gibi bağışıklık sistemleri zayıf olanlar karaciğer abseleri geliştirme riski daha yüksektir. Diğer risk faktörleri arasında alkol kötüye kullanımı, karaciğer hastalığı ve diyabet yer alır. Ayrıca, karın cerrahisi geçirmiş veya karın travması yaşamış kişiler de karaciğer absesi geliştirme riski daha yüksek olabilirler.
Karaciğer apselerinin komplikasyonları ciddi ve hatta hayatı tehdit edebilir. Apsesin yırtılması, enfeksiyonun vücutta yayılması ve organ yetmezliğine neden olan septisemiye yol açabilir. Ayrıca, apses zamanında tedavi edilmez veya tedavi gecikirse, karaciğerde kalıcı hasara neden olabilir.
Tedavi ve Yönetim
Karaciğer absesi tedavisi genellikle antibiyotiklerin kullanımını ve absesin boşaltılmasını içerir. Bazı durumlarda, hasarlı dokunun çıkarılması için ameliyat gerekebilir. Tedavinin türü ve süresi, absenin nedenine ve şiddetine bağlıdır. Karaciğer absesi olan kişiler, özellikle komplikasyon riski yüksek olanlar, tedavi ve izleme için hastanede kalma ihtiyacı olabilirler.
Tedaviden sonra, düzenli takip bakımı iyileşmenin izlenmesi ve absesin yeniden oluşmasının önlenmesi için önemlidir. Karaciğer absesi geçirmiş olan kişiler, ileride karaciğer hasarını önlemek için alkol tüketiminden kaçınmak veya sağlıklı bir kilo korumak gibi yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları gerekebilir. Ayrıca, karaciğer hastalığı veya diyabet gibi altta yatan durumları olan kişiler, ileride karaciğer abseleri geliştirme riskini azaltmak için durumlarını yönetmeye yönelik adımlar atmaları gerekmektedir.
Kaynakça:
https://www.healthline.com/health/pyogenic-liver-abscess
https://medlineplus.gov/ency/article/000211.htm
Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.
