Karaciğer fonksiyon testleri (LFT’ler), karaciğer fonksiyonunu değerlendirmek ve karaciğer hasarını veya hastalığını saptamak için kullanılan bir grup kan testidir. Bu testler, karaciğer tarafından üretilen veya işlenen çeşitli enzimleri, proteinleri ve diğer maddeleri ölçer. LFT’ler tipik olarak doktorlar tarafından rutin sağlık taramalarının bir parçası olarak veya karaciğer hastalığının ilerlemesini veya tedavi etkinliğini izlemek için sipariş edilir. Sarılık, karın ağrısı veya mide bulantısı gibi semptomların nedenini araştırmaları da istenebilir.
Alanin transaminaz (ALT), aspartat transaminaz (AST), alkalin fosfataz (ALP), gama-glutamil transferaz (GGT) ve bilirubin dahil olmak üzere çeşitli karaciğer fonksiyon testleri vardır. Bu maddelerin yüksek seviyeleri, karaciğer hasarını veya hastalığını gösterebilirken, azalmış seviyeleri, bozulmuş karaciğer fonksiyonunu düşündürebilir. Ancak anormal KCFT sonuçları her zaman karaciğer hastalığına işaret etmez ve tanıyı doğrulamak için ek testler gerekebilir.
Karaciğer Fonksiyon Testi Türleri Nelerdir?
Karaciğerin sağlığını ve işlevini değerlendirmek için kullanılan çeşitli karaciğer fonksiyon testleri vardır. Karaciğer fonksiyon testleri türlerinden bazıları şunlardır:
- Alanin transaminaz (ALT): En yaygın karaciğer fonksiyon testlerinden biridir. Öncelikle karaciğerde bulunan bir enzimin seviyesini ölçer. Yüksek ALT seviyeleri, karaciğer hasarını veya hastalığını gösterebilir.
- Aspartat transaminaz (AST): Başka bir karaciğer enzimi olan aspartat transaminaz (AST) da yaygın olarak test edilir, çünkü yüksek AST seviyeleri karaciğer hasarını veya hastalığını gösterebilir.
- Alkalen fosfataz (ALP): Karaciğer fonksiyon testlerinde yaygın olarak ölçülen başka bir karaciğer enzimidir. ALP seviyeleri çeşitli karaciğer ve kemik bozukluklarında artabilir.
- Gama-glutamil transferaz (GGT): Test edilen bir diğer karaciğer enzimidir. Yüksek GGT seviyeleri, karaciğer hastalığını veya aşırı alkol tüketimini düşündürebilir. Son olarak bilirubin, karaciğer tarafından üretilen ve karaciğer düzgün çalışmadığında kanda birikebilen bir maddedir.
Karaciğer Fonksiyon Testinde Nelere Bakılır?
Karaciğerin sağlık durumunu kontrol için kullanılan kan testlerinde aşağıdakilerin dozajına bakılarak, hastalığın teşhisi yapılmaktadır.
- Hepatosit kaynaklı enzimler (transaminazlar- AST, ALT – ALP ve GGT).
- Direkt ve indirekt bilirubin (idrardaki dozaj da önemlidir).
- Plazma proteinleri (toplam miktar, albümin ve/veya globulinler).
- Pıhtılaşma faktörleri (protrombin zamanı ve kısmi tromboplastin zamanı).
- Hepatit A, hepatit B, hepatit D ve hepatit E için spesifik antikorlar.
Karaciğer fonksiyon testleri, akut ve kronik inflamasyonu (hepatit), karaciğer hastalığı (sirozdan kansere kadar) değerlendirmek ve izlemek için yararlıdır.
Vakaların çoğunda, karaciğer hastalığının nedenini bulmak ve aynı zamanda onun doğasını ve ciddiyetini belirlemek için belirli spesifik test kombinasyonu olması gerekmektedir.
Karaciğer paneli: doktor tarafından ne zaman belirtilir?
Doktorunuz aşağıdaki durumlarda karaciğer değerlerinizi kontrol edebilir:
- Organın bilinen veya şüphelenilen bir sorunu olabileceğinden şüpheleniyorsa
- Hasta hepatotoksik ilaçlar alıyorsa.
Aşağıdakiler gibi karaciğer hastalığına işaret eden semptomların olduğu durumlarda da karaciğer testleri endikedir:
- Sarılık (dolaşımdaki aşırı bilirubinin neden olduğu cilt, sklera ve diğer dokularda sarı renk değişikliği).
- Koyu idrar.
- Mide bulantısı, kusma ve ishal.
- İştah kaybı.
- Kanlı veya koyu dışkı.
- Karında şişlik veya ağrı.
- Vücut ağırlığı değişiklikleri.
- Yorgunluk veya zayıflık.
Bu karaciğer değerlerinden biri veya birkaçı, kişi aşırı alkol tüketme alışkanlığı edindiğinde veya hepatit virüsüne maruz kaldığında da değerlendirilebilir.
Karaciğer Fonksiyon Testleri Sonuçlarının Yorumlanması
Karaciğer fonksiyon testleri sonuçlarının yorumlanması, ölçülen değerlerin normal referans aralıklarıyla karşılaştırılmasına bağlıdır. Bu aralıklar kullanılan laboratuvar, hastanın yaşı ve cinsiyeti gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Belirli maddelerin yüksek seviyeleri, karaciğer hasarı veya hastalığını gösterebilirken, azalan seviyeleri, bozulmuş karaciğer fonksiyonunu düşündürebilir. Örneğin, yüksek ALT ve AST seviyeleri, viral hepatit, alkol kötüye kullanımı veya alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı gibi durumlardan kaynaklanan karaciğer hasarını gösterebilir. Artan ALP seviyeleri, karaciğer hastalığını, kemik bozukluklarını veya tıkalı safra kanallarını önerebilir.
Bilirubin seviyeleri karaciğer fonksiyon testlerinde de ölçülebilir. Yükselen bilirubin seviyeleri, karaciğer hastalığını, safra kanalı tıkanıklığını veya hemolizi gösterebilir. Hemoliz, kırmızı kan hücrelerinin karaciğerin yan ürünlerini çıkarabileceğinden daha hızlı yok edildiği bir durumdur. Ek olarak, karaciğer tarafından üretilen bir protein olan albüminin düşük seviyeleri, bozulmuş karaciğer fonksiyonunu gösterebilir. Bununla birlikte, anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçları her zaman karaciğer hastalığını göstermez ve tanıyı doğrulamak için daha ileri testler gerekebilir.
Anormal Karaciğer Fonksiyon Testi Sonuçlarının Nedenleri Nelerdir?
Anormal karaciğer fonksiyon testleri sonuçlarına çeşitli faktörler neden olabilir. Hepatit veya siroz gibi karaciğer hastalığı, kanda karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Alkol tüketimi ayrıca karaciğer hasarına ve karaciğer enzim düzeylerinin yükselmesine neden olabilir. Statinler veya asetaminofen gibi bazı ilaçlar karaciğer hasarına ve anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarına neden olabilir. Obezite ve alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı da karaciğer fonksiyonunu bozabilir ve karaciğer enzim düzeylerinin yükselmesine neden olabilir.
Hepatit A, B ve C dahil olmak üzere viral hepatit, karaciğer iltihabına ve hasarına neden olabilir. Otoimmün hepatit ve primer biliyer siroz gibi otoimmün bozukluklar da anormal karaciğer fonksiyon testi sonuçlarına neden olabilir. Nadir durumlarda, hemokromatoz veya Wilson hastalığı gibi genetik karaciğer bozuklukları, karaciğer hasarına ve yüksek karaciğer enzim seviyelerine neden olabilir.
Anormal Karaciğer Fonksiyon Testi Sonuçlarından Sonra Takip Testi
Karaciğer fonksiyon testleri sonuçları anormalse, tanıyı doğrulamak ve karaciğer hasarının veya hastalığının nedenini belirlemek için ek testler gerekebilir. Daha ileri değerlendirme, karaciğerin boyutunu, şeklini ve dokusunu değerlendirmek için ultrason, bilgisayarlı tomografi (CT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme çalışmalarını içerebilir. Karaciğer hastalığının ciddiyetini değerlendirmek ve en iyi tedavi yöntemini belirlemek için karaciğer biyopsisi de yapılabilir.
Karaciğer fonksiyonunu değerlendirmek ve karaciğer hasarının altında yatan nedeni belirlemek için ek kan testleri de istenebilir. Örneğin, viral hepatit testi, enfeksiyona neden olan spesifik virüsü belirlemeye yardımcı olurken, spesifik antikorlar için yapılan testler bir otoimmün bozukluğu gösterebilir. Karaciğer hastalığının tedavisi altta yatan nedene bağlıdır ve yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar veya cerrahi müdahaleleri içerebilir. Takip testi yoluyla karaciğer fonksiyonunun düzenli olarak izlenmesi, hastalığın ilerlemesini izlemek ve tedavi etkinliğini sağlamak için esastır.
Kaynakça: Akarca, U. S. (2007). Karaciğer fonksiyon testi yüksekliğine tanısal yaklaşım. 9. İç Hastalıkları Kongresi.
Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.
