Pankreas, midenin arka kısmına yerleşmiş, yaklaşık 14 – 15 cm uzunluğunda bir organdır. On iki parmak bağırsağı ve dalak ile komşu bir durumda bulunmaktadır.
Sorumluluğunda çeşitli enzim ve hormonları salgılamak bulunan bu organ, insülin salgısıyla kan şekerini düzenlerken, pankreas özsuyu salgılamasıyla da gıdaların on iki parmak bağırsağındaki sindirimini düzenlemektedir.
Bulunduğu yer sebebi ile zor belirti veren ve bu yüzden erken teşhisi oldukça zor olan pankreas kanseri, pankreasta bulunan hücrelerin mutasyon geçirmesiyle vücudun kontrolü haricinde bozulması ve çoğalması ile oluşmaktadır.
Dünyadaki en ölümcül dördüncü kanser olan bu kanser türünde, hücrelerdeki mutasyonların sonucunda pankreasta kitle oluşmaktadır.
Kitle oluşumuyla birlikte sağlıklı hücreler fonksiyonlarını yitirmeye başlamaktadır. Tedavi edilemediği taktirde kanser hücreleri komşu organlara da sıçrayabilmektedir.
Zor tespit edilen bir kanser olması sebebiyle sessiz kanser olarak da bilinen pankreas kanserinde en çok görülen şikayetler ağrı, kilo kaybı ve sarılıktır.
Bu şikayetler dışında ishal, kabızlık, bulantı, kusma, koyu renkli veya kanlı idrar, genel halsizlik gibi belirtiler de görülebilmektedir. Ancak ne yazık ki bu belirtiler çoğunlukla tümör pankreas dışına taşındıktan sonra görülmektedir. Bu sebeple de başarılı tedavi ihtimali azalmaktadır.
Pankreas kanserinin ne sebeple ortaya çıktığı, nasıl geliştiği tam olarak bilinmese de bazı risk faktörlerinden bahsetmek mümkündür. Bunlar:
- Sigara ve alkol tüketimi: Pankreas kanseri olma ihtimalini 2 kata kadar arttırmaktadır.
- Diyabet: Özellikle tip 2 diyabet hastalığı bulunan bireylerin pankreas kanseri olma riski bu hastalığa sahip olmayanlara oranla daha fazladır.
- Obezite ve beslenme: Obezite tek başına da risk teşkil etmektedir. Ancak obez olmasa bile bel çevresinde ciddi oranda yağlanma görülen bireyler de pankreas kanseri olmaya daha yatkındır. Tabii sağlıklı beslenmeden uzak duranlar da bu riskten payını almaktadır.
- Kimyasal ilaçlara maruz kalmak
- Pankreas iltihabına sahip olmak: Pankreas iltihabı ağrılı bir hastalık olup pankreas kanserine de zemin hazırlamaktadır.
- Yaş: Bu kanser 45 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülmektedir.
- Cinsiyet: Kadınlara oranla erkek bireyler daha sıklıkla görülmektedir.
- Gen: Birinci derece yakınlarında pankreas kanseri görülen bireyler yüksek risk altındadır.
Birçok hastalıkta olduğu gibi pankreas kanserinde de evreler bulunmaktadır. Dolayısıyla 5 evresi bulunan pankreas kanserinin tedavi şekli de bulunulan evreye göre değişmektedir. Pankreas kanseri evreleri şunlardır:
- Evre 0: Bu evrede kanser yayılmamıştır, sadece pankreas kanalının üst katmanına konumlanmış durumdadır. Görüntüleme testleri veya çıplak gözler ile tespiti yapılamamaktadır.
- Evre 1: Tümör bölgesel olarak büyüme göstermektedir, yayılma henüz başlamamıştır. Kanser pankreasla sınırlıdır. Bu evre 1A ve 1B olarak 2’ye ayrılmaktadır. Tümör boyutu 2 cm’den düşük ise evre 1A, 2 – 4 cm aralığında ise evre 1B olarak adlandırılmaktadır.
- Evre 2: İkinci evreye gelindiğinde artık bölgesel bir yayılma görülmektedir. Bu evrede kanser hücreleri pankreas dışına doğru büyümektedir ve lenf bezlerine doğru da yayılabilmektedir. Organlara doğru bir yayılma başlamamıştır ancak risk artmaktadır. Tümör boyutu 4 cm’nin üzerindedir.
- Evre 3: Pankreasta bulunan kanser hücreleri daha geniş bir bölgeye yayılmaktadır. Yakındaki damarlara ve sinirlere doğru bir yayılım görülebilmektedir ancak hala başka organlara sıçrama görülmez.
- Evre 4: Kanserin son evresine gelindiğinde tümör karaciğer, mide, bağırsak, akciğer hatta uzakta bulunan beyin gibi organlara kadar yayılabilmektedir.
Farklı evrelere sahip bu kanser elbette durumuna göre farklı çeşitlerde karşımıza çıkabilmektedir. Pankreas kanserlerinin büyük bir kısmı enzokrin tümörlerden oluşmaktadır. Enzokrin olarak adlandırılan kanser türü pankreas özsuyunu taşıyan kanallarda başlamaktadır.
Sık rastlanmayan pankreas kanser türü ise, hormonları üreten hücrelerde başlamaktadır ve bu kanser türü endokrin pankreas kanseri veya adacık hücre kanseri olarak adlandırılmaktadır.
Enzokrin ve endokrin kanser olarak adlandırılan bu türler de kendi içlerinde farklı çeşitlerde ortaya çıkmaktadır. Aşağıda detayları verilmektedir.
Enzokrin Tümörlerden Oluşan Kanser Türleri
- Rezektabl: Bu türde tümör alınabilir durumdaysa, bu kanserin atlatılmasının tek yöntemi olan ameliyat seçeneği değerlendirilmelidir. Ameliyatla tümörü tamamı alınsa bile kanserin tekrarlama ihtimali bulunmaktadır.
- Bölgesel Pankreas Kanseri: Tümör, pankreastan kan damarlarına ve diğer dokulara doğru ilerlemiş durumda bulunmaktadır. Bu durumda ven(toplar damar) ve- veya arter( atar damar ) tutulumuna göre yaklaşım değişmektedir. Sadece ven tutulumu olan hastalarda halen önce cerrahi şansı mümkün olmaktadır. Hasta özelinde değerlendirme ile önce cerrahi- sonra kemoterapi veya önce kemoterapi ve sonrasında cerrahi kararı alınabilir. Arter tutulumu olan ahstalarda kemoterapi ya da kemoterapi ile beraber radyoterapi tedavisi ile başlanıp klinik sonuçlara göre cerrahi kararı verilmektedir. Bu yöntemler ile kanser hücrelerinin küçültülmesi amaçlanmaktadır. Böylelikle kanser hücreleri cerrahi müdahaleye uygun bir duruma getirilebilmektedir.
- Metastatik Pankreas Kanseri: Bu tür artık kanserin son evrede olduğunu göstermektedir. Kanserli hücreler diğer organlara da yayılmıştır. Tümör öncelikle karın içerisinde ve karaciğerde yayılmaktadır. Sonrasında akciğerlere, kemiklere hatta beyine ulaşabilmektedir. Tedavi olarak yine kemoterapi ve radyoterapi tercih edilmektedir. Kemoterapi ve/ veya Radyoterapi sonucunda hasta tekrar değerlendirilip cerrahi uygulamak mümkün olabilmektedir. Oligometastatik olarak adlandırılan yani az sayıda organ ve az sayıda yayılımı olan hastalarda özellikle tek küratif tedavi cerrahi olması nedeni ile kemoterapi sonrası yeniden cerrahi için değerlendirilmektedir. Ayrıca güncel cerrahi yaklaşımlarda karın içi sıcak kemoterapi uygulamaları uygun olan hastalarda tercih edilebilmektedir.
- Nüks Pankreas Kanseri: Tedavisi tamamlanıp iyileşen hastalarda, iyileştikten sonra aynı bölgede veya başka bir noktada kanserin tekrar ortaya çıktığı türdür. Kanser uzak bir noktada çıkar ise yine zamanla başka organlara sıçrayabilmektedir. Bu durumda metastatik pankreas kanserinde uygulanan tedavilere benzer tedavi uygulanmaktadır.
Endokrin Tümörlerden Oluşan Kanser Türleri
- Rezektabl: Cerrahi müdahaleye uygun hücreler bulunmaktadır. Tümörün türüne, büyüklüğüne, bulunduğu konuma göre uygun olan ameliyat tekniği belirlenerek tümör alınmaktadır. Tümörün evresi ve tam yerinin tespiti için ameliyat öncesi laparoskopi uygulanabilmektedir.
- Anrezektabl: İsminden de anlaşılacağı gibi cerrahi müdahaleye uygun olmayan bir türdür. Bu tümör türleri genellikle yavaş büyümektedir. Bu sebeple tümörler laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri ile incelenebilmektedir. Cerrahi müdahale yapılamadığı için kanserlerin görüntülenmesi son derece önem arz etmektedir. Görüntülemenin gerçekleşmesi için endokrin sistem görüntülemesi denilen Galyum 68 DOTATOC yöntemi kullanılmaktadır. Hastalığın yayılımı ve hedeflenen moleküler radyoterapi tedavisinin uygulanması için yol gösterici olmaktadır.
Doç.Dr.İsmail SERT, Ege Üniversitesi, Tıp fakültesi’nden mezun olduktan sonra Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı. Uzmanlık Eğitimi sırasında 6 ay süreyle İsviçre, Cenevre Üniversitesi Hastanesi’ nde pankreas adacık hücre nakli, karaciğer nakli ve böbrek nakli, karaciğer pankreas cerrahisi konularında eğitim aldı.
